Nguyên nhân và cách xử trí sốt cao rét run ở người lớn

Sốt cao rét run ở người lớn là một tình trạng thường gặp có thể báo hiệu một bệnh lý nguy hiểm. Nguyên nhân và cách xử trí sốt cao rét run ở người lớn như thế nào, cùng ICondom tìm hiểu qua bài viết sau. 

Sốt cao rét run ở người lớn là gì?

Nhiệt độ bình thường của cơ thể phụ thuộc vào vị trí đo và có một khoảng dao động như sau: 

• Đo ở nách: 36.5°C – 37.5°C  (97.8°F – 99.5°F)
• Đo ở miệng: 35.5°C – 37.5°C (95.9°F – 99.5°F)
• Đo ở lỗ tai: 35.8°C – 38°C (96.4°F – 100.4°F)
• Đo ở trực tràng (hậu môn): 36.6°C – 38°C (97.9°F – 100.4°F)

Trên mức nhiệt độ bình thường này được gọi là sốt.

Sốt cao rét run ở người lớn là tình trạng nhiệt độ cơ thể từ 38,5 độ C trở lên khi đo ở nách và miệng hoặc từ 39 độ C trở lên khi đo ở lỗ tai và trực tràng kèm cảm giác lạnh run do sốt gây nên. Một điều khá mâu thuẫn là khi sốt, cơ thể tăng nhiệt độ thì phải cảm thấy nóng, nhưng thực tế người bệnh lại cảm thấy rét run.

Điều này có thể được giải thích là do: khi bạn sốt thì cơ thể sẽ xảy ra hai quá trình: sinh nhiệt tăng và mất nhiệt giảm. Sinh nhiệt tăng nhờ run rẩy và mất nhiệt giảm đi do co mạch. Nhờ hai quá trình này nên làm cho bạn có cảm giác rét run.  

Ngoài ra khi sốt, các hoá chất trung gian sẽ tác động lên hệ thần kinh thực vật gây ra phản xạ giãn mạch, vã mồ hôi tạo nên cảm giác nóng lạnh rất khó chịu. Bên cạnh đó, khi thấy cơ thể rét run, vùng dưới đồi trên não bộ của bạn lại tưởng rằng nhiệt độ cơ thể đang thấp nên dùng mọi biện pháp để nâng nhiệt độ cao hơn. Do đó, nhiệt độ cơ thể tuy ngày càng cao nhưng bạn vẫn có cảm giác rét run. 

Nguyên nhân sốt cao rét run ở người lớn là gì?

Sốt cao rét run ở người lớn do virus

Bệnh do nhiễm virus là một trong những nguyên nhân gây sốt cao rét run ở người lớn thường gặp nhất. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm chảy nước mũi, đau họng, ho, khàn giọng và đau cơ khớp. Virus cũng có thể gây tiêu chảy, nôn ói hoặc đau dạ dày.

Điều trị bằng cách nâng cao sức đề kháng, có thể sử dụng thuốc hạ sốt, thuốc nhỏ mũi, vệ sinh mũi họng và răng miệng sạch sẽ, có thể bổ sung vitamin C thông qua trái cây như bưởi, cam, quýt… Nếu tiêu chảy hoặc nôn ói xảy ra thì người bệnh cần được khuyến khích uống nhiều nước.

Đối với hầu hết các trường hợp, các bệnh do nhiễm virus sẽ cải thiện theo thời gian. Bệnh do virus thường kéo dài từ một đến hai tuần. Chỉ có những trường hợp bệnh có diễn tiến nặng mới sử dụng thuốc kháng virus. 

Trong các virus thì virus cúm là nguyên nhân hàng đầu làm tình trạng bệnh nặng và dễ dẫn đến tử vong, nhất là ở người cao tuổi. Các triệu chứng bao gồm sốt cao rét run, đau đầu, đau cơ và khớp, cũng như các triệu chứng nhiễm virus phổ biến khác. Bệnh thường xảy ra vào mùa lạnh. Hiện nay, đã có các chế phẩm vắc xin để phòng ngừa một số loại virus cúm, nhưng do có rất nhiều loại virus cúm nên vắc xin không thể phòng ngừa được hết.

Sốt cao rét run ở người lớn do vi khuẩn

Bệnh do nhiễm vi khuẩn có thể ảnh hưởng đến hầu hết các hệ thống cơ quan trong cơ thể và gây sốt cao rét run ở người lớn. Bệnh do vi khuẩn có thể được điều trị bằng kháng sinh.

Một số bệnh lý do nhiễm vi khuẩn đáng chú ý như sau:

• Nhiễm trùng hệ thống thần kinh trung ương (não và tủy sống) có thể gây sốt cao rét run, nhức đầu, cổ cứng hoặc rối loạn ý thức, sợ ánh sáng, sợ âm thanh… Khi sốt cao rét run ở người lớn mà kèm các triệu chứng này thì phải hết sức chú ý đi khám để được chẩn đoán và điều trị sớm. 
• Nhiễm trùng hệ hô hấp trên xảy ra ở cổ họng, tai, mũi và các xoang vùng hàm mặt. Các triệu chứng của bệnh bao gồm: chảy nước mũi, đau đầu, ho hoặc đau họng kèm theo sốt cao rét run …
• Nhiễm trùng hệ hô hấp dưới, bao gồm viêm phổi và viêm phế quản, có thể gây sốt cao rét run. Các triệu chứng kèm theo bao gồm ho khan hoặc ho có đàm, khó thở, đau ngực …
• Nhiễm trùng hệ thống tiết niệu có thể khiến bạn sốt cao rét run, nhất là khi nhiễm trùng đường tiết niệu trên như viêm niệu quản, viêm đài bể thận. Bệnh nhân sẽ có cảm giác nóng rát khi đi tiểu, tiểu ra máu, đi tiểu lắt nhắt với lượng nước tiểu ít kèm theo đau hông lưng.
• Nhiễm trùng cơ quan sinh dục cũng có thể gây sốt cao rét run với các triệu chứng như tiết dịch bất thường từ dương vật hoặc âm đạo và bị đau vùng chậu. Đau vùng chậu và sốt cao rét run ở phụ nữ có thể là biểu hiện của bệnh viêm vùng chậu, nếu không điều trị sớm có thể gây vô sinh.
• Nhiễm trùng hệ tiêu hóa biểu hiện bằng sốt cao rét run kèm rối loạn tiêu hoá như tiêu chảy, nôn ói, đau bụng và đôi khi có máu trong phân. Máu trong phân có thể chỉ ra tình trạng nhiễm vi khuẩn hoặc một loại bệnh nghiêm trọng khác như ung thư. Sốt cao rét run kèm đau bụng phía dưới bên phải có thể do viêm ruột thừa, sốt cao rét run kèm đau bụng ở phía trên bên phải có thể do viêm túi mật hoặc viêm gan. 
• Nhiễm trùng huyết là một dạng nhiễm trùng nặng khi hệ thống tuần hoàn bao gồm cả tim và phổi có thể bị vi khuẩn xâm nhập và gây rối loạn ở các cơ quan. Thông thường bệnh nhân có các triệu chứng như đau nhức cơ thể, mệt mỏi hoặc rối loạn tri giác. Tuy nhiên trong một vài trường hợp, bệnh nhân có thể chỉ có sốt cao rét run, ngoài ra không có triệu chứng nào khác. 
• Da cũng có thể là nguồn lây nhiễm vi khuẩn. Đỏ, sưng, nóng, có mủ hoặc đau xảy ra tại vị trí nhiễm trùng. Nhiễm trùng có thể do chấn thương trên da hoặc do lỗ chân lông bị tắc làm vi khuẩn phát triển và gây bệnh. Nhiễm trùng có thể lan đến các mô mềm bên dưới da, được gọi là tình trạng viêm mô tế bào. Đôi khi nhiễm trùng da nặng cần phải được dẫn lưu. Kháng sinh thường là cần thiết. Ngoài ra, da có thể phản ứng với vi khuẩn xâm nhập bằng cách phát ban trên da ví dụ như phát ban da có thể xảy ra sau khi bị viêm họng do liên cầu khuẩn gây ra. 

Sốt cao rét run ở người lớn do vi nấm

Nhiễm vi nấm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ hệ thống cơ quan nào trong cơ thể và gây sốt cao rét run ở người lớn. Nhiễm vi nấm thường có thể được phát hiện thông qua thăm khám. Nhưng đôi khi cần thực hiện thêm các xét nghiệm mới có thể chẩn đoán được. Điều trị đặc hiệu bằng thuốc kháng nấm. 

Sốt cao rét run ở người lớn do tiếp xúc với động vật

Một vài người có cơ địa đặc biệt nên khi tiếp xúc hay làm việc thường xuyên với động vật có thể tiếp xúc với vi khuẩn hiếm gây sốt cao rét run. Ngoài ra, người bệnh có thể bị đau đầu và đau cơ khớp. Những vi khuẩn hiếm này có thể xuất hiện trong chăn nuôi, trong các sản phẩm sữa chưa tiệt trùng và trong phân hay nước tiểu của động vật bị nhiễm bệnh.

Sốt cao rét run ở người lớn khi đi du lịch

Bất kỳ người nào đi du lịch đều có thể bị sốt cao rét run sau khi tiếp xúc với nhiều loại thực phẩm mới, độc tố, côn trùng hoặc các bệnh, trong đó có nhiều bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc xin. 

Do đó, khi bạn đi du lịch đến một nơi nào đó cần tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để xem vùng bạn đến là vùng dịch tễ của những bệnh truyền nhiễm nào, để được tiêm ngừa vắc xin trước khi đi, chẳng hạn các vắc xin ngừa viêm gan A, viêm màng não hay thương hàn …

• Khi đi du lịch, sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm, rau chưa nấu chín hoặc các sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng có thể gây sốt cao rét run kèm tiêu chảy, đau quặn bụng, buồn nôn, nôn, nhức đầu, chướng bụng hoặc có máu trong phân. Bạn nên đi khám tại cơ sở y tế gần nhất nếu có những dấu hiệu trên. 
• Côn trùng đốt là một cách lây truyền bệnh tại một số địa điểm du lịch. Điển như như sốt rét là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi bị muỗi Anopheles đốt. Sau khi bị đốt, bệnh nhân có thể bị sốt cao rét run tái phát vài ngày một lần. Xét nghiệm máu phải được thực hiện để chẩn đoán.
• Trước khi đến một số khu vực bị nhiễm bệnh, khách du lịch có thể sử dụng thuốc để phòng ngừa bệnh sốt rét. Một bệnh truyền nhiễm khác mà khách du lịch có thể mắc phải là bệnh Lyme. Bệnh Lyme lây lan qua vết cắn của ve. Bệnh lý này phổ biến ở các khu vực tìm thấy loài ký sinh trùng ve hươu (Ixodes scapularis). Ngoài ra, bất kỳ nhiễm trùng nào gây ra bởi vết cắn của côn trùng nên được đánh giá bởi bác sĩ.

Biến chứng của sốt cao rét run ở người lớn

Các biến chứng của sốt cao rét run ở người lớn phụ thuộc vào mức độ sốt, thời gian sốt và nguyên nhân của nó. Tuy ở người lớn, sốt cao rét run ít gặp biến chứng hơn so với trẻ em, nhưng các biến chứng khi gặp sẽ thường nặng nên đòi hỏi bạn không được chủ quan. Các biến chứng phải kể đến như:

• Nhiễm trùng
• Tổn thương não
• Động kinh
• Suy tạng như: suy gan, suy thận, suy tim …

Xử lý sốt cao rét run ở người lớn như thế nào?

Chăm sóc đúng cách

Cho bệnh nhân nằm ở nơi thoáng mát, mặc quần áo mỏng hoặc bộc lộ cơ thể vì như vậy nhiệt độ cơ thể mới có thể hạ xuống. Khi bị sốt cao rét run thì bệnh nhân thường rất lạnh nhưng tuyệt đối không được đắp chăn, mặc quần áo ấm hay sưởi ấm vì sẽ làm nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn rất nguy hiểm.

Ngoài ra, cần cho bệnh nhân uống nhiều nước do sốt làm cơ thể mất nước, khi mất nước sẽ tạo điều kiện cho sốt tăng cao hơn, lau người bằng nước ấm vừa phải, không được lau bằng nước nóng vì không những không hiệu quả mà còn có thể làm sốt cao hơn. 

Dùng thuốc hạ sốt

Khi bị sốt cao rét run ở người lớn thì một việc không thể thiếu là sử dụng thuốc hạ sốt. Thuốc thường được sử dụng nhất là acetaminophen hay còn được gọi là paracetamol, liều 10 đến 15 mg/kg/lần, có thể dùng mỗi 4 đến 6 giờ một lần, không được sử dụng quá liều vì có thể gây tổn thương gan, suy gan. Có thể dùng dạng viên sủi, viên nén, toạ dược (viên nhét hậu môn)… Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại chế phẩm như: Panadol, Efferalgan, Donodol …

Dinh dưỡng

Chế độ ăn uống bình thường với các loại thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo, súp… Nên uống thêm các loại nước trái cây như cam, chanh, bưởi, quýt… nhằm bổ sung vitamin C, nâng cao sức đề kháng cho cơ thể.

Tìm nguyên nhân gây sốt cao rét run

Sau khi xử lý sốt cao rét run ở người lớn bằng các phương pháp trên, cho dù tình trạng sốt có cải thiện hay không thì bạn vẫn nên đi gặp bác sĩ khám nhằm tìm nguyên nhân để có cách chữa trị sớm vì đây có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của một căn bệnh nguy hiểm.